امر تربیت و تعلیم از حساس‌ترین و ظریف‌ترین کارهایى است که یک مربى به عهده مى‌گیرد. مربى، پرورش موجودی با عظمت، پیچیده و داراى استعداد و خلاقیت‌هاى بى‌انتها را عهده‌دار مى‌شود.
مربى شایسته و برتر کسى است که در پرتو الطاف خداوند متعال به ظرافت‌ها و رموز اعماق وجود انسان پى برده و در مسیر تربیت از اطلاعات و امکانات وجودى خویش در این زمینه بهره گیرد.
مربى کامل و شایسته باید شرایط و صفاتى را دارا باشد، تا بتواند نسل نو را در رسیدن به قله‌هاى رفیع افتخار و در مسیر شکوفایى و سعادت به پیش برده و به مقصد نهایى رسانده و به اهداف عالى تربیتى رهنمون شود. در این بخش برخى از صفات و ویژگى‌هاى والدین شایسته و مربیان برتر را با توجه به سیره و سخن امام مجتبى (علیه السلام) تقدیم مى‌کنیم:
۱. نرمخو و مهربان
از مهم‌ترین رازهاى توفیق در امر تعلیم و تربیت اخلاق نیکو و برخورد ملایم با متربیان است. تمام پیامبران و اولیاء الهى بدون استثناء در تربیت انسان‌ها از این خصیصه والا بهره‌مند بوده و در طریق هدایت شیوه ملایمت و خوش‌خلقى اولین حربه آنان بوده است. تاریخ و تجربه نیز گواهى مى‌دهد که مربى موفق کسى است که بتواند با رفتارى خوش و چهره‌اى گشاده دل متربیان را صید کرده و آنان را به سوى سجایاى پسندیده و مطلوب هدایت نموده و لغزش‌ها و خطاهاى آنان را اصلاح نماید.
یکى از برجسته‌ترین ویژگى‌هاى حضرت مجتبى (علیه السلام) به عنوان الگو و مربى جهان بشریت، اخلاق زیبا و برخورد خوب آن بزرگوار با مخاطبین خویش مى‌باشد. بارها اتفاق افتاده که آن حضرت خشن‌ترین دشمنان خویش را به گرمى و ملاطفت نواخته و از آنان دوستانى ابدى ساخته است. آن بزرگوار در این مورد مى فرماید: «زیباترین زیبایى‌ها اخلاق زیبا و خوشرفتارى است».
۲. رفتار مطابق گفتار
والدین و مربیان گرامى براى تربیت شایسته نسل آینده، باید به رفتارهاى خود توجه دقیق داشته باشند. اگر آنان به گفته‌هاى خویش جامعه عمل بپوشانند، بهترین، موثرترین و پرثمرترین شیوه را در تربیت به کار گرفته و به طور غیرمستقیم و ناخودآگاه متربیان را تحت تاثیر قرار داده‌اند.
حضرت مجتبى (علیه السلام) در این رابطه یکى از دوستان خود را که شایسته تمجید و ستایش آن بزرگوار بود، با صفات زیبایى ستوده و در ضمن شمارش خصلت هاى پسندیده او مى فرماید: «او آنچه را که عمل نمى‌کرد نمى‌گفت، و کارهایى را که نگفته بود، انجام مى‌داد».
در صورت مطابق نبودن گفتار با رفتار، سایر روش‌ها و تلاش‌هاى مربیان و والدین بى‌ثمر خواهد بود و نه تنها نتیجه تربیتى حاصل نخواهد شد، بلکه در ذهن متربى گفتارها، نصایح و سایر اهداف مطلوب تربیتى سست و بدون کارآیى و غیرقابل عمل، جلوه خواهد کرد.
در کار تربیت، یک مربى ممکن است با انواع مشکلات و موانع روبرو شود، ناسازگارى فرزندان، بیمارى‌هاى گوناگون، همسران ناموافق، مشکلات شغلى، و اختلالات روانى اعضاى خانواده و ده‌ها نمونه دیگر، ممکن است براى یک پدر یا مادر و یا سایر مربیان، به وجود آید، در این گونه موارد سزاوار است که آنان با بردبارى، حوصله، استقامت و پشتکار این موانع را تحمل نموده و به اهداف والاى تربیت بیندیشند.
۳- خوش گفتارى
سخن گفتن یکى از امتیازات بشر مى‌باشد و ارتباط کلامى یکى از نعمت‌هاى خداوندى است که انسان اجتماعى را در ارتباط با همنوعان خود یارى مى‌کند. ارتباط گفتارى بهترین و راحت‌ترین و کم‌هزینه‌ترین وسیله تربیتى است که اگر با موازین درست انجام شود بهره‌هاى خوبى را نصیب مربیان و والدین خواهد نمود.
به کار بردن کلمات احترام‌آمیز و عبارات مهر افزا و دلنشین در برخورد با متربیان و به طور کلى در ارتباط با هر مخاطبى تاثیر فوق العاده در جذب و انعطاف طرف مقابل دارد. پدران و مادران آگاه در گفت و گوهاى خود با فرزندان خویش به بهداشت روانى آنان توجه کرده و صمیمانه از گفتارى خوب و کلمات دلنشین بهره مى‌گیرند. یک مربى آگاه مى‌تواند متربیان خود را با گفتارهاى دلنشین شیفته خود نموده و از خود شخصیت قابل قبولى براى آنان بسازد. مربیان و والدین از به کار بردن الفاظ زشت و تحقیرآمیز، سرکوفت زدن و سایر عبارات و کلماتى که به نابودى شخصیت یک کودک و نوجوان مى‌انجامد، باید خوددارى نمایند.
امام مجتبى (علیه السلام) آنچنان زیبا سخن و خوش‌گفتار بود که مخاطبین را به خود جذب نموده و تحت تاثیر قرار مى‌داد و علاوه بر اینکه از به کار بردن کلمات نامناسب پرهیز مى‌نمود مومنین را نیز از آن باز مى‌داشت، آن حضرت در جمله‌اى فرمود: «انسان‌هاى با ایمان طعنه نمى‌زنند و با لقب‌هاى زشت و کلمات رکیک دیگران را خطاب نمى‌کنند».
۴-استقامت و پشتکار
در کار تربیت، یک مربى ممکن است با انواع مشکلات و موانع روبرو شود، ناسازگارى فرزندان، بیمارى‌هاى گوناگون، همسران ناموافق، مشکلات شغلى، و اختلالات روانى اعضاى خانواده و ده‌ها نمونه دیگر، ممکن است براى یک پدر یا مادر و یا سایر مربیان، به وجود آید، در این گونه موارد سزاوار است که آنان با بردبارى، حوصله، استقامت و پشتکار این موانع را تحمل نموده و به اهداف والاى تربیت بیندیشند.
رسول گرامى اسلام تحمل سختى و مشکلات در راه تربیت و اصلاح فرزند را به منزله جهاد در راه خدا مى داند و مى فرماید: «اى مردم! همه شما نسبت به زیردستان خویش نگهبان و مسئول هستید، کسى که به اصلاح خویش و دیگران مشغول است، همانند کسى نیست که تنها به اصلاح خود مى‌پردازد. کسى که آزار دیگران را تحمل مى‌کند، همانند کسى نیست که در رفاه و آسایش به سر مى‌برد، تحمل سختى‌هاى خانواده و فرزند به منزله جهاد در راه خداست».
پدر و مادرى که در برخورد با حوادث دردناک و مشکلات طاقت‌فرساى زندگى مقاومت کرده و بردبارى از خود نشان دهند و خود را در پیچ و خم‌ها و پستى و بلندى زندگى نبازند، فرزندان آنان نیز این چنین صبور و مقاوم خواهند بود.
مربیان برتر شخصیتى متین و استوار دارند، آنان در تندبادهاى حوادث و ناملایمات، پناهگاهى امن و پایدار براى فرزندان و نوجوانان خویش محسوب مى‌شوند.
۵. سعه صدر و عذرپذیرى
سعه صدر و روحیه عذرپذیرى در امر تربیت امرى لازم و ضرورى مى‌باشد. مربیان موفق مى‌دانند که کودک از روى ناآگاهى اشتباهاتى انجام مى‌دهد، نوجوان در اثر غرور در رفتارهاى غلط خود پافشارى مى‌کند، در برخى کودکان و نوجوانان ناهنجارى‌هایى از قبیل شرارت، خشونت و عصبانیت دیده مى‌شود. اما بعد از مدت کوتاهى این حالت برطرف شده آنان متوجه خطاى خود مى‌شوند و با زبان حال یا زبان قال عذرخواهى مى‌کنند.
به کار بردن کلمات احترام‌آمیز و عبارات مهر افزا و دلنشین در برخورد با متربیان و به طور کلى در ارتباط با هر مخاطبى تاثیر فوق العاده در جذب و انعطاف طرف مقابل دارد. پدران و مادران آگاه در گفت و گوهاى خود با فرزندان خویش به بهداشت روانى آنان توجه کرده و صمیمانه از گفتارى خوب و کلمات دلنشین بهره مى‌گیرند
در این حالات مربیان آگاه، با سعه صدر خطاهاى آنان را نادیده گرفته و با روحیه عذرپذیرى که دارند از اشتباه آنان چشم پوشى مى‌کنند.حضرت مجتبى (علیه السلام) در عبارت زیبایى مى‌فرماید: «اگر کسى در یک گوشم به من فحش دهد و در گوش دیگرم از من عذرخواهى کند، من از او قبول مى‌کنم».
اگر ما خطاهاى فرزندان را نادیده نگیریم و اشتباهات آنان را کم اهمیت جلوه ندهیم، کمترین نتیجه آن، احساس کمبود شخصیت و از دست دادن اعتماد به نفس، در فرزندان خواهد شد.
۶. سیماى پاکیزه و آراسته
رعایت نظافت و پاکیزگى ظاهر، ناخواسته در دیگران جاذبه ایجاد مى‌کند و این یکى از ویژگى‌هاى مربیان و والدین موفق مى‌باشد.
کسانی که با رسیدگى به وضع ظاهرى خویش و مرتب کردن لباس و پوشش مناسب و تمیز، خود را بیشتر در دل دیگران دوست‌داشتنى‌تر مى‌کنند، در حقیقت پاکیزگى و آراستگى ظاهر را هماهنگ با پرورش جمال باطنى به سایرین مى‌آموزند.
در روایات اهل بیت (علیهم السلام) به پوشیدن لباس تمیز زیبا و رسیدگى به وضع ظاهرى بارها تاکید شده است.
امام مجتبى (علیه السلام) مى‌فرماید: «یکى از ویژگى‌هاى مومنین این است که در عین فقر و ندارى ظاهرى آراسته و پاکیزه دارند».
بدیهى است که آراستگى ظاهرى با تجمل‌گرایى و تشریفات کاملا متفاوت است، چرا که اولى امرى مثبت، مفید، پسندیده و داراى ارزش مى‌باشد، اما تجمل‌گرایى صفتى منفى، ناپسند، و ضد تربیت، تلقى مى‌شود.
طبق تعلیمات اسلامى، #مربیان_برتر در عین اینکه ظاهرى پاکیزه و آراسته دارند، از تجمل گرایى شدیدا متنفر بوده و آن را از آفات تربیت مى‌دانند.
