تفکراتی که نسبت به «ترتیل» باید اصلاح شود

ورتل القرآن ترتیلا/۹

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) یکی از مواردی که می‌تواند به بهبود و بالا رفتن کیفیت سطح ترتیل کمک کند اصلاح تفکرات در این زمینه است، تفکراتی که ریشه در گذشته و به ویژه گذشته مصر دارد به این معنا که چون مصری‌ها در این زمینه گامی برنداشته و پیشرفت چشمگیری نداشته‌اند ما هم باید از آنها تبعیت کنیم.

اما باید توجه داشت

در مورد مسائلی از قبیل علم، هنر و پیشرفت نباید اینطور فکر کنیم که چون کسی قبل از ما این دیوار و سد را نشکسته پس ما هم نباید به سمت تولید بهتر و پیشرفت حرکت کنیم.
چون از قدیم در مورد لحن تلاوت ترتیل حرف زیاد بوده و به خاطر ناشیگری که یک عده از قراء در ترتیل داشتند باعث شده که اسلوب ترتیل به مرور تبدیل به تحقیق با سرعت تند شود و قاریان چون تجربه ترتیل خوانی نداشتند تحقیق تُند می‌خواندند و این مسأله موجب پائین آمدن عیار کار می‌شود.

 لذا به اینجا رسیدیم که

• اولا، در ترتیل‌خوانی نباید حرکات تنغیمی داشته باشیم.
  
• ثانیا، باید مانند مصری‌ها که خیلی ساده خوانده‌اند و تحرکات تنغیمی نداشته‌اند ما هم باید از آنها تبعیت کنیم.
  
• ثالثا، اگر بنا بود در ترتیل کاری انجام شود حتماً مصری‌ها آن کار را انجام می‌دادند. در حالی که این حرف صحیح نیست.
  

پاسخ به این دیدگاه‌ها

1. نباید منتظر باشیم و ببینیم که قاریان مصری چه چیزی برای ما تعریف می‌کنند.
   
2. دلیلی ندارد که اگر آنها به هر دلیلی در این هنر و رشته تا انتهای آن را نرفته‌اند، ما هم دست نگه داریم و بگوییم چون مصری‌ها تنغیم زیادی در ترتیل خوانی نداشته‌اند پس ما هم این کار را نباید انجام دهیم.

چه ایرادی دارد ما ترتیل را زیباتر بخوانیم؟ اگر در ترتیل‌خوانی به مفهوم شمرده‌خوانی هم توجه داشته باشیم می‌توانیم در عین شمردگی زیبا هم بخوانیم و اینها با یکدیگر منافاتی هم ندارند.
گاهی بعضی این شمرده خواندن را فارغ از مباحث صوت و لحنی می‌دانند و حتی در بعضی از نظریات و جزوات آموزش دیده می‌شود که:
هر کجا که تنغیم و آهنگ‌های زیباتری به کار رود ممکن است که در میزان برداشتی که افراد از آیه دارند، تأثیر داشته باشد.
هرچند ممکن است برخی بگویند درست است و برخی در ترتیل خوانی بگویند که فقط باید کلمات شنیده شوند. اگر ترتیل روان باشد و استفاده صحیحی تحت قالب‌ها و اسلوب‌های صحیح ترتیل از صدا و آهنگ بشود در خیلی از قسمت‌ها شنونده می‌تواند برداشت بهتری داشته باشد و می‌تواند آیات را بهتر بشنود. در هر تلاوت باید «جملات» را شنید؛ چرا که معنا را «جملات» انتقال می‌دهند نه «کلمات»، اگر بخواهیم ترتیل بخوانیم باید تلاشمان این باشد که شنونده جملات را بشنود، گاهی به دلیل برخی از افراط‌ها در خواندن ممکن است شنونده از قاری فقط حروف «سین» و «قاف» و «کلمه» بشنود و جمله معلوم نباشد.

بدست آوردن ریتم مناسب
باید در میزان سکوت‌ها و توقف روی آیات دقت شود تا ریتم مناسبی ایجاد شود، مخصوصا در تلاوت سوره‌هایی مانند «اعلی» که مشتمل بر آیات کوتاه است باید سر هر آیه مکث‌ها به اندازه باشد و تلاوت باید از یک ریتم یکنواخت برخوردار باشد.
اگر ریتم به هم بخورد شنونده نمی‌تواند با قاری هماهنگ شود، در خیلی از موراد که ترتیل‌خوانی صورت می‌گیرد، معمولاً مردم با قاری همراهی می‌کنند و اگر این مکث‌ها و توقفها درست نباشد موجب به هم خوردن ذهن مخاطب می‌شود، همچنین اگر این همراهی هم وجود نداشته باشد باید ریتم مناسب حفظ شود.
«مد» و مشکلاتی که برای ترتیل‌خوانی به وجود می‌آورد
یکی از مشکلات در ترتیل‌خوانی مسأله «مد» است که خواندن را اصطلاحاً «لَنگ» می‌کند و موجب می‌شود که ریتم به هم بخورد، در تحقیق اینطور نیست و می‌توان ریتم را کم و زیاد کرد اما در ترتیل این کار را نمی‌توان انجام داد، قاری که با سرعت مناسب به پیش می‌رود و فرضاً در هر ثانیه یک حرف را ادا می‌کند اگر به کلمه‌ای مانند «اولئک» برسد در اینجا باید ریتم سازی کند تا «مد» موجب به هم خوردن ریتم نشود.
ریتم‌سازی با «مد» کار سختی است که اگر خوب انجام شود می‌تواند به زیبایی ترتیل کمک کند.
در نتیجه باید توجه داشت
چون در برهه‌ای از تاریخ، هنرهای ویژه‌ای در نوع تلاوت ترتیل در نظر گرفته نشده پس ما هم نباید به آن فکر کنیم اشتباه است بلکه باید هر چه می‌توانیم ترتیل را هرچه جذاب‌تر اجرا کنیم.
آنچه خواهیم خواند
در جلسات آینده به مباحث انتقال‌ها می‌پردازیم؛ چرا که این مسأله یکی از نقاط ضعفی است که در ترتیل‌ دیده می‌شود.

ادامه دارد...

برگرفته از نکات آموزشی برنامه رادیویی «آموزش ترتیل» به کارشناسی احمد ابولقاسمی، قاری بین‌المللی قرآن