صدرنشینی معلم

شهروندان هر کشوری رنگ و بوی معلمان خود را می‌گیرند، چراکه تارو پود شخصیت آنها توسط معلمان، بافته و ساخته می‌شود، به همین علت وظیفه جامعه و دولتمردان در برابر معلمان و مربیان، بس سخت و طاقت‌فرساست. اگر بخواهیم آنان در نقش حقیقی خود ظاهر شوند و ملت را به سمت تعالی و پیشرفت سوق دهند لاجرم باید اسباب رضایت آنها را فراهم سازیم. به همین خاطر گفته می‌شود که سطح پیشرفت هر جامعه‌ای به جایگاه معلمان آن وابسته است. چنانچه معلمان صدرنشین باشند و آسوده‌خاطر به تربیت کودکان و نوجوانان بپردازند، فلاح و رستگاری برای جامعه به ارمغان می‌آورند و اگر در پیچ و خم زندگی روزمره گرفتار شوند و دغدغه‌ها آنها را آزرده و کم‌توان سازد جامعه انسانی با مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد. سال‌هاست که داد سخن از فضایل و مناقبت‌های کار معلمی سر می‌دهیم اما کمتر اقدام عملی سودمند و نتیجه‌بخشی را در آن حد شاهد نیستیم. کارهای تکراری در هر سال اثر چندان مثبتی ندارد. تصور می‌رود که برای حفظ جایگاه و مقام معلم باید هزینه‌های زیادی صرف کنیم درحالی که اگر مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح بر مدارس و ادارات آموزش و پرورش حاکم باشد با کمترین بودجه می‌توان از مقام معلم مراقبت کرد. از مناسبات اداری گرفته تا خدمات مستقیمی که به معلمان ارائه می‌شود نیازمند بازنگری و پالایش است. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر افراد در محیط کار خود احساس احترام و عزت کنند انگیزه بیشتری برای فعالیت خواهند داشت در نتیجه بازده کار نیز افزایش می‌یابد. در مواردی برای انجام یک کار اداری چنان عرصه بر معلم تنگ می‌شود که گاها شوق تدریس در وجودش کمرنگ می‌شود. اگر قرار است خدماتی به معلم داده شود آیا بهتر نیست احترام او را در این کار حفظ کنیم؟ آیا دادن کالاهای بعضا نامرغوب عزت معلم را در نزد خانواده‌اش خدشه‌دار نمی‌کند؟ آیا روش‌های دادن هدیه به معلم مقام وی را نزد دانش‌آموزانش زیر سوال نمی‌برد؟ آیا کم‌توجهی به شایستگی‌ها و توانمندی‌ها در سطوح مختلف آموزش و پرورش نوعی بی‌احترامی به معلمان محسوب نمی‌شود؟ بسیاری از کار‌های ریز و درشت را می‌توان نام برد که به‌طور غیرمستقیم احترام به معلم را در پی داشته باشد ازجمله: کیفیت مکان استراحت و ارائه خدمات در زنگ تفریح، کیفیت میز و صندلی معلم، کیفیت و روش دادن هدیه به معلم، مشارکت بیشتر معلمان در تصمیم‌گیری‌ها، بهبود گردش کار اداری معلمان، کیفیت ارائه خدمات بانکی، بهبود خدمات گردشگری و مسافرت فرهنگیان، بهسازی روابط بین معلم و مدیران، اولیا و دانش‌آموزان، برنامه‌ریزی برای شرکت در غم و شادی فرهنگیان و.... همه اینها و بسیاری از اقدامات دیگری با رویکردی سازگاری دارد که معلم را یکی از ارکان اصلی توسعه و پیشرفت بداند و نقش پیشرو و الگو بودن او را بپذیرد، آنگاه همه تلاش‌ها به سمتی می‌رود که معلم در صدر نشیند.

نوید بخش ترین آیه قرآن

به زودى پروردگارت آن قدر به تو عطا مى‏کند که خشنود شوى" (وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‏).

این بالاترین اکرام و احترام پروردگار نسبت به بنده خاصش محمد (ص) است که مى‏فرماید: آن قدر به تو مى‏بخشیم که راضى شوى، در دنیا بر دشمنان پیروز خواهى شد و آئین تو جهان گیر خواهد گشت، و در آخرت نیز مشمول بزرگترین مواهب خواهى بود.بدون شک پیغمبر اکرم به عنوان خاتم انبیاء و رهبر عالم بشریت خشنودیش تنها در نجات خویش نیست، بلکه آن زمان راضى و خشنود مى‏شود که شفاعتش در باره امتش نیز پذیرفته شود، به همین دلیل در روایات آمده است که این آیه امیدبخش‏ترین آیات قرآن مجید و دلیل بر پذیرش شفاعت آن حضرت است.در حدیثى از امام باقر (ع) از پدرش زین العابدین (ع) از عمویش" محمد بن حنفیه" از پدرش امیر مؤمنان (ع) مى‏خوانیم: رسول اللَّه فرمود: روز قیامت من در موقف شفاعت مى‏ایستم، و آن قدر گنهکاران را شفاعت کنم که خداوند گوید: أرضیت یا محمد؟!:"آیا راضى شدى اى محمد"؟! من مى‏گویم:رضیت، رضیت:"راضى شدم، راضى شدم"! سپس امیر مؤمنان (ع) رو به جمعى از اهل کوفه کرده و افزود شما معتقدید امیدبخش‏ترین آیات قرآن آیه" قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ" است (اى کسانى که نسبت به خود زیاده‏روى کرده‏اید از رحمت خدا نومید نشوید).گفتند: آرى ما چنین مى‏گوئیم.فرمود:"ولى ما اهل بیت مى‏گوئیم امیدبخش‏ترین آیات قرآن آیه"وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‏" است.

در حدیث دیگرى از امام صادق ع مى‏خوانیم:"رسول خدا وارد خانه فاطمه (س) شد در حالى که لباس خشنى از پشم شتر در تن دخترش بود، با یک دست آسیا مى‏کرد، و با دست دیگر فرزندش را شیر مى‏داد، اشک در چشمان پیامبر ظاهر شد، فرمود دخترم! تلخى دنیا را در برابر شیرینى آخرت تحمل کن، چرا که خداوند بر من نازل کرده است که آن قدر پروردگارت به تو مى‏بخشد که راضى شوى" (وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‏)

تفسیر نمونه، ج‏27، ص: 100

ناگفته پیدا است که شفاعت پیامبر (ص) شرائطى دارد، نه او براى هر کس شفاعت مى‏کند، و نه هر گنهکارى مى‏تواند چنین انتظارى را داشته باشد (مشروح این بحث را در جلد اول تفسیر نمونه ذیل آیه 48 سوره بقره مطالعه فرمائید).

«نورٌ عَلَی نورٍ» که می‌گویند این است

«نور» را بر دست و صورت خود بپاش، آن را با چشم ببین، بر زبان جاری کن و با او سخن بگو، کاری که مقدمه‌اش «نور»، خودش «نور» و مقصدش نیز «نور» است؛ «نورٌ عَلَی نورٍ».

نخستین ادب از آداب تلاوت قرآن، طهارت و پاکیزه بودن قاری قرآن است. اگر کسی بخواهد به خطوط قرآن دست بزند و یا احتمال می‌دهد هنگام قرائت، دستش به خطوط قرآن می‌رسد لازم است با طهارت باشد. دلیل آن را آیه 79 سوره واقعه ذکر کرده‌اند که خداوند فرمود: «لا یَمَسُّهُ اِلّا المُطَهَرُون؛ جز پاکان دست بر آن (قرآن) نزنند». به جز دست پاکان نیاید به آن/ فرستاده آمد ز رَبّ جهان

مفسر عالی‌قدر قرآن علامه شُبَّر در «تفسیرالقرآن‌الکریم» درباره این آیه می‌نویسد؛ «لا یَمَسُهُ اِلّا المُطَهَرُون مِنَ الحَدَثِ اَوِ الکُفر»، یعنی کسانی می‌توانند به قرآن دست بزنند که از حدث یا کفر مبرّا باشند. حدث عبارت است از چیزهایی که وضو را باطل کند.

قرآن خواندن همراه با طهارت تعظیم و احترام به کلام خداست

منظور از مَسّ قرآن، رساندن و تماس اعضای بدن با خط قرآن است. کسی می‌تواند قرآن را مس کند که طهارت داشته باشد. منظور از طهارت، غسل و وضو است. کسی که غسل به عهده دارد برای دست زدن به قرآن، ابتدا باید غسل کند، در غیر این صورت برای مَسّ قرآن واجب است وضو بگیرد.

فلسفه این حکم الهی ـ طهارت هنگام مَسّ قرآن ـ روشن است. قرآن کلام خدا است و احترام آن بر همگان لازم است. به این جهت همه مسلمانان وظیفه دارند هنگام مَسّ قرآن، با طهارت باشند.

در رساله‌های عملیه مراجع بزرگوار تقلید سفارش شده است، هنگام قرائت قرآن، حتی اگر دست و یا بدن هم با خطوط و قرآن تماس نگیرد؛ بهتر است انسان با وضو باشد. با وضو بودن ثواب قرائت را بیشتر می‌کند.

قرآن خواندن مسیری که ابتدا تا انتهایش نورانی است

خدا در موارد متعددی قرآن را «نور» معرفی کرده است، از جمله در این آیه کریمه: «و اَنزَلنا إلَیکُم نوراً مبیناً؛ و نور آشکاری به سوی شما نازل کردیم».

از طرفی در کلام پیشوایان دینی، وضو نیز «نور» معرفی شده است: «اِنَّ الوُضوءَ عَلی الوُضوءِ نورٌ عَلی نور؛ وضو ساختن بر روی وضوی قبلی، نوری بر روی نور است».

ذات اقدس اله، خود نور مطلق و منشأ نور است؛ «الله نورالسَمواتِ وَ الاَرضِ»؛ کتاب او نور است، وضو هم نور است، حال اگر هنگام قرائت کتاب خدا، قاری قرآن با وضو باشد قطعاً بهره‌ای از نور خدا و قرآن نصیب او خواهد شد.

وضو سبب پاکی، و زدودن سستی و خواب

از امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام نقل شده است که آن امام همام فرمود: «همانا به وضو گرفتن دستور داده شده است تا هنگامی که بنده برای مناجات در مقابل خدای توانا می‌ایستد، پاک باشد و اینکه فرمانبردار دستورهای او بوده و از نجاسات و پلیدی‌ها پاک باشد، علاوه بر این، وضو سستی را از بین می‌برد و خواب را دور می‌کند.»

آنچه پیامبر اعظم(ص) در تلاوت قرآن جستجو می‌کردند

شاید جالب باشد بدانیم پیامبر اکرم(ص) که خود قرآن مجسمند و قلب عظیم‌شان ظرف قرآن کریم است، وقتی به تلاوت قرآن کریم می‌پرداختند، به دنبال چه چیزی بیش از آنچه در سینه داشتند، می‌گشتند.

شما برادر و خواهر مسلمان اگر بتوانی قرآن را با اخلاص بخوانی، پاداشی بس بزرگ در انتظار تو است. بنگر پیام‌آور قرآن در این زمینه چه می‌گوید:

«کسی که برای رضایت خدا و به خاطر فهمیدن دین خدا قرآن بخواند، پاداش او مانند همه پاداشی است که خدا به فرشتگان، پیامبران و رسولان خود می‌دهد».

بسیاری از مردم در عبادت‌ها و قرائت قرآن دنبال کمیت و زیادی آن هستند و نه کیفیت آن. حال آنکه در عبادت کیفیت شرط است. کیفیت هم عبارت است از: اخلاص در عمل، توجه به متن عبادت و قبولی آن.

عارف بزرگ «فیض کاشانی» در این زمینه می‌نویسد:

خیلی در بند این نباشید که عمل کم است، بلکه از بابت قبولی آن نگران باشید زیرا رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به «معاذبن جبل» فرمود: عمل را خالص گردان که عمل خالص اندکش هم تو را سود می‌بخشد... و بدان، عملی که به خاطر ریا و خودنمایی باشد، مسلماً به ضرر تو است و موجب عذاب و عقوبت خواهد شد.

اگر اراده کنیم قرآن را با اخلاص بخوانیم و در این راه کوشش کنیم به طور حتم خداوند ما را یاری خواهد کرد. البته دعا و از خدا خواستن، و توسل به اهل بیت علیهم‌السلام نیز شرط است. از او بخواهیم که: پروردگارا! ما را به خواندن کتابت دعوت نمودی، اجابت کردیم؛ ما را کمک کن تا در تمام مدت تلاوت، فقط رضایت تو را در نظر بگیریم.

از هر کرانه تیر دعا کرده‌ام روان / باشد کزان میانه یکی کارگر شود

امام صادق علیه‌السلام در زمینه حفظ قرآن، دعایی رااز پیامبر عظیم‌الشأن اسلام صلی‌الله علیه و آله نقل می‌کند که در بخشی از این دعا از خدا چنین درخواست شده است:

«وَاجعَلنی أَتلُوهُ عَلَی النَحوِ الَّذی یَرضیکَ عَنّی؛ [خدایا] مرا به تلاوت آن (قرآن)، آنگونه که باعث خشنودی تو است وادار کن».

بسم الله الرحمن الرحیم

 اول دفتر به نام ایزد دانا               صانع وپروردگار حی توانا

 

اکبرواعظم خدای عالم وآدم     صورت خوب آفرید وسیرت زیبا